Wiecznym problemem każdego kinomana jest co obejrzeć danego wieczora — serial czy może film? Aby rozwiązać ten problem, tworzone są liczne artykuły i książki, których zadaniem jest naprowadzić nas na konkretny tytuł. Jednym z takich dzieł jest Popcorn with the Pope: A guide to the Vatican Film List, autorstwa Davida Paula Bairda, Andrew Petiprina i księdza Michaela Warda. 

Odwieczny problem

Od ponad 120 lat na całym świecie powstają filmy fabularne. Po pierwszym pokazie poprowadzonym przez braci Lumière w Paryżu rozpoczął się nowy okres w historii świata. Od tego momentu mogło powstać około miliona filmów. Oczywiście ta liczba jest mocno przybliżona, jednakże kreuje nam pewien obraz i rozmiar nowego problemu. Jaki to problem? A mianowicie, które konkretnie filmy człowiek powinien obejrzeć. W naszym życiu mamy bowiem czasu na nie więcej, niż 30,000 produkcji (przy oglądaniu maksymalnie jednego filmu dziennie w okresie dorosłości i dwóch w okresie emerytalnym). W każdym razie możemy zobaczyć, iż jest to wyłącznie mały procent całego zbioru powstałych filmów, a z każdym rokiem ich liczba się powiększa. Jak wobec tego odpowiednio wybrać co warto, a czego nie warto obejrzeć? 

Ale skąd taka pozycja? 

100 lat po wspominanym już pierwszym pokazie filmu przez braci Lumiere, Papieska Rada ds. Środków Społecznego Przekazu i Filmoteka Watykańska zebrała komisję, której zadaniem było spisanie listy filmów uznawanych za wyjątkowe na różne sposoby i zasługujących na rozgłos. W ten oto sposób powstał zbiór 45 filmów, pogrupowanych według trzech kategorii: wartości religijne, wartości społeczne i walory artystyczne. Na początku owa lista została rozesłana do wszystkich biskupów wraz z większym pakietem skupiającym się na docenieniu filmu jako takiego. Celem tego zbioru nie było stworzenie grupy najlepszych produkcji, ale przedstawienie przykładów tych, które pomogą kształtować duchowość filmu jako pewnego rodzaju języka i przekaźnika wiadomości. Sami twórcy listy wspominali, iż nie wszystkie tytuły będące warte wspomnienia zostały wymienione. 

Kadr z filmu 2001: Odyseja kosmiczna

Forma ukazania 

Sama lista, to trochę jednak za mało, bowiem trzeba także wiedzieć, jak do tych filmów podchodzić i na co zwracać szczególną uwagę. Z tymi pytaniami pomaga recenzowana dzisiaj książka. Autorzy skupili się przede wszystkim na elementach fabuły, które powinniśmy zapamiętać, konkretnych charakterach bohaterów, a także okresach historycznych, które uwarunkowały filmowe sytuacje. Opisy są naprawdę ciekawe i pozwalają na bardziej szczegółowe wejście w scenariusz i tło produkcji. Po każdym rozdziale, dotyczącym konkretnego tytułu na czytelnika czeka kilka pytań, które pozwolą mu w głębszy sposób rozważyć przedstawione sytuacje. Polecam najpierw obejrzeć konkretny film, a dopiero później zapoznać się z poświęconym mu rozdziałem. Pozwala to na lepsze zrozumienie opisów, a także przypomnienie sobie konkretnych sytuacji. Omawiana książka zwróci na siebie uwagę już na samym początku poprzez jakość wydania. Każdy rozdział zilustrowany jest różnymi scenami z filmu, którego dotyczy. Dodatkowo w formie wyróżników mamy także liczne ciekawostki dotyczące opisywanych tytułów, ważne cytaty bohaterów oraz ostrzeżenia dotyczące treści (na przykład nagość, brutalność, wulgaryzmy, etc.). 

Kadr z filmu Misja

Przedstawione tytuły

Kiedy po raz pierwszy zobaczyłem Watykańską Listę Filmów, muszę przyznać, że sam byłem zdziwiony jej zawartością. A największą ciekawostką dotyczącą niej samej może być, iż jeden z filmów, który do niej należy, kilkadziesiąt lat wcześniej znalazł się na liście filmów potępionych Legionu Przyzwoitości. Ciekawe, prawda? W ten oto sposób lista niejako mierzyła się ze starym sposobem patrzenia i otwierała znacznie bardziej ewangelizacyjne podejście, będące otwarte na szeroką kulturę. Wspomniany film to 8 ½ Federico Felliniego z roku 1963, który to tytuł trafił do kategorii Sztuki (walory artystyczne). Oprócz niego w tej samej grupie produkcji możemy znaleźć między innymi 2001: Odyseja kosmiczna, Obywatel Kane, Fantazja, Małe kobietki z 1933 roku czy Czarnoksiężnika z Oz z 1939. Pośród tytułów uznanych za istotne w kwestii wartości społecznych ulokowano między innymi filmy Lista Schindlera, Siódma pieczęć, Gandhi czy Rydwany ognia. Warto w tym miejscu wyróżnić również jeszcze jeden tytuł to znaczy Dekalog Krzysztofa Kieślowskiego — serię filmów, bardzo cenioną na całym świecie i jak widać, dostrzeżoną również przez Kościół. W kategorii pierwszej, to znaczy — wartości religijne — możemy znaleźć między innymi Ben-Hur, Misja (Jeremy Irons, Robert de Niro), Oto jest głowa zdrajcy (Paul Scofield, Robert Shaw, Orson Wells) i Uczta Babett. Ostatni z tytułów to ulubiony film papieża Franciszka. Co ciekawe jest to najprawdopodobniej jedyna produkcja, która została wspomniana w oficjalnych dokumentach magisterialnych (oficjalne teksty wydawane przez Kościół katolicki, które zawierają nauczanie i doktrynę Kościoła, dodatkowy przykład encykliki) – adhortacji Radość miłości. Lista zawiera filmy różnych gatunków i klimatów. Wiele tytułów to dramaty, a około jedna szósta to filmy dotyczące dwóch najbardziej brutalnych okresów XX. wieku, czyli I i II wojny światowej. Warto zaznaczyć, że większość filmów z listy (a możliwe, że i wszystkie) to tytuły oceniane na IMdB i Filmwebie na 7 gwiazdek, bądź więcej. Wobec czego są to tytuły doceniane nie tylko 30 lat temu, ale również dzisiaj. 

Kadr z filmu Fantazja

Indywidualne świadectwo

Miałem okazję wykorzystywać zarówno listę, jak i pytania po rozdziale podczas wydarzenia MAGIS 2024, czyli jezuickiego festiwalu dla młodzieży. Celem programu, który przygotowałem dla jednej z grup, było poznanie Watykańskie Listy Filmów. W tym ograniczonym czasie mogliśmy zapoznać się tylko z wybraną liczbą tytułów, efekt mimo to było jednak naprawdę wyjątkowy. Ja sam z kolei jeszcze bardziej uwierzyłem w moc kina i jego oczyszczające działanie. Uczestnicy nie dość, że otworzyli się na grupę i zaczęli odpowiadać na filmowe pytania w naprawdę głęboki sposób, to postanowili także zwierzyć się, ze skrywanych problemów nawiązując do tematyki filmów. I w ten oto sposób okazało się, że Watykańska Lista Filmów to nie tylko sposób na dyskusyjny klub filmowy, ale również na spotkania terapeutyczne, które mogą otwierać ludzi i pomagać im mierzyć się z przeciwnościami. 

Popcorn with the Pope to bardzo ciekawa pozycja zarówno dla osób wierzących jak i ateistów. Pozwala spojrzeć pod innym kontem na znane i lubiane produkcje. Ciekawostki dotyczące filmów, informacje dodające szerszego tła i lepiej zarysowujące realia, a także pytania pozwalające na jeszcze głębsze wejście w dane tytuły to istotne wyróżniki, które charakteryzują omawiane dzieło. Oczywiście należy wspomnieć, że Popcorn with the Pope dostępne jest na razie wyłącznie w języku angielskim. Wydawca udostępnił fragment książki na swojej stronie. 

Tytuł: Popcorn with the Pope: A Guide to the Vatican Film List 
Autor: David Paul Baird, Andrew Petiprin, Fr. Michael Ward
Język: angielski
Wydawnictwo: Word on Fire
Liczba stron: 416
Ocena: 95/100

Ilustracja wprowadzenia: kolaż scen z filmów Lista Schindlera, Nosferatu, Misja, Fantazja, Gandhi, Czarnoksiężnik z Oz, Ben-Hur, 2001: Odyseja kosmiczna, Ofiarowanie