Choć dinozaury wyginęły miliony lat temu, wciąż rozbudzają wyobraźnię. Jak sprawić, by znów ożyły – tym razem na ekranie? Potrzebna jest nie tylko wiedza naukowa, ale i artystyczna wrażliwość. O swojej niezwykłej współpracy przy serialu BBC Wędrówki z dinozaurami opowiadają paleoartystka Jay Balamurugan i paleontolog dr Nizar Ibrahim. Serial można oglądać w BBC Earth i w BBC Player. Zapraszam do lektury!

 

Hanna Kroczek: Dinozaury były żywymi istotami z własnymi zachowaniami i interakcjami. Jak wyglądała wasza współpraca, aby autentycznie je odwzorować?
Jay: Myślę, że najważniejsze w takim projekcie jest pokazanie dinozaurów jak najbardziej autentycznie. Potrzebowaliśmy do tego stałego kontaktu z paleontologami – nie tylko z dr. Nizarem Ibrahimem, ale także z naszymi konsultantami naukowymi z różnych dziedzin. Przekazali nam naprawdę dużo wiedzy. Byli również specjaliści od konkretnych gatunków, na przykład spinozaura. Następnie konsultowaliśmy projekty ze specjalistami od biomechaniki, ruchu, koloru i dźwięków. Chcieliśmy zebrać jak najwięcej informacji. To był bardzo długi proces, rozmawialiśmy z wieloma osobami, ale naprawdę było warto. Dzięki temu udało nam się przywrócić na ekran bardzo dobrze odwzorowane dinozaury.
Nizar: Zgadzam się – to była niesamowita praca zespołowa. Jako paleontolog często opisujesz znalezione kości, anatomię zwierząt i na tym kończysz. Ale w Wędrówkach z dinozaurami widzimy dużo więcej – zwierzęta na ekranie żyją i poruszają się. Nic nie jest ukryte. Niektórzy paleontolodzy czują się z tym niekomfortowo, ale ja naprawdę lubię pracować z artystami i animatorami. Nie chcę tylko opisywać dinozaurów – chcę je zobaczyć na własne oczy. Często wyobrażałem je sobie w głowie. Próbowałem odpowiadać na pytania: jak wyglądały części ciała, z których nie mamy kości? Jak wyglądałoby to zwierzę w ruchu? Ile mogło ważyć i jak to wpływało na sposób jego poruszania się? Odpowiedzi opieraliśmy na wiedzy naukowej. Czułem taki sam rygor, jak przy publikacji naukowej.

Wędrówki z dinozaurami są mieszanką fabularnego storytellingu i naukowego podejścia. Jak pracowaliście nad znalezieniem równowagi między jednym a drugim?
Jay: Historia jest niesamowicie ważna, ponieważ bez dobrej opowieści nie przyciągniemy ludzi przed ekran. To klucz do komunikacji. Wiedzę trzeba przekazywać w sposób interesujący. W tym serialu daliśmy szansę nauce, aby to ona poprowadziła fabułę. Jeśli znajdziemy skamieniałości z odciśniętymi śladami zębów, od razu zaczynamy dostrzegać pewną historię. Staramy się odpowiedzieć na nurtujące nas pytania. Podobnie w przypadku śmierci młodego zwierzęcia – dlaczego umarło tak wcześnie i jak znalazło się w danym miejscu? Takie wskazówki układają się w opowieść niczym elementy układanki.

fot. fragment serialu Wędrówki z dinozaurami

Jedną z zalet serialu jest jego uniwersalny przekaz – trafia zarówno do dzieci zachwyconych wielkimi dinozaurami, jak i dorosłych ciekawych naukowego podejścia. Czy pamiętacie scenę, która została zmieniona ze względu na nową wiedzę naukową? A może taką, która dzięki pracy artystycznej zainspirowała was do naukowych rozmów?
Jay: Tak, jedną z najlepszych rzeczy jest wracanie do oryginalnych Wędrówek z dinozaurami i przyglądanie się tamtym rekonstrukcjom. Fascynowało mnie to jako dziecko. Teraz, gdy sama pracuję nad tym projektem, jestem pod jeszcze większym wrażeniem. Wiem, ile wysiłku trzeba w to włożyć. Dla każdego dinozaura przygotowałam ponad dwadzieścia rysunków, by zrozumieć, jak wyglądały i jakie kolory najlepiej do nich pasują – wszystko oczywiście w oparciu o wiedzę naukową. 
Jednym z przykładów jest Utahraptor – wielki drapieżnik z długimi szponami. Stworzyłam około dwudziestu wariantów kolorystycznych, bazując na współczesnych zwierzętach, takich jak ptaki, wielkie koty czy hieny. To było naprawdę ciekawe. Gdy pokazałam projekty specjalistom, rozpoczęliśmy rozmowę o tym dinozaurze: jaką rolę odgrywał w ekosystemie, co mogło mu pomóc przetrwać, jakie warunki były mu potrzebne, jakie pigmenty mógł wytwarzać. Czy dinozaur mógł mieć czerwone ubarwienie? Okazuje się, że tak, ale wymagałoby to spożywania dużej ilości pokarmów bogatych w takie barwniki. Takie rozmowy w procesie kreatywnym bardzo pomogły nam utrzymać cały serial w ryzach.
Nizar: Istnieje wiele sposobów rekonstrukcji dinozaurów, a część z nich wynika po prostu z osobistych preferencji. W innych programach często wydawały mi się one mało realistyczne. Przy pracy z Jay i zespołem kreatywnym mogłem się jednak przyglądać poszczególnym projektom i czułem, że są wiarygodne. Pochwała należy się całemu zespołowi za wysiłek włożony w tę pracę. Nie zauważyłem, aby popadli w nadmierną fantazję.

Pamiętacie moment, który obudził w was miłość do dinozaurów?
Jay: Tak, pamiętam to bardzo wyraźnie – miałam trzy, może cztery lata. Urodziłam się w Malezji i nie mieliśmy wówczas BBC, więc nie oglądałam Wędrówek z dinozaurami w momencie premiery. Rok czy dwa lata później znalazłam jednak w sklepie DVD z tym serialem. Zobaczyłam dinozaury i pomyślałam: „O Boże! Muszę to mieć!”. Zabrałam płytę, nie zdając sobie sprawy, co robię. Na szczęście mama zapłaciła za nią i oddała mi ją do rąk. Seans był dla mnie bardzo emocjonujący – zrozumiałam, że dinozaury naprawdę istniały i chodziły po Ziemi jak my. Od tamtej pory zawsze im towarzyszę – zaczynałam od nauki, a dziś zajmuję się sztuką paleoartystyczną.
Nizar: Zawsze interesowałem się zwierzętami – ich różnorodnością i ewolucją. Moja mama była weterynarzem, więc miałem z nimi kontakt od najmłodszych lat. Moment, który naprawdę sprawił, że pokochałem dinozaury, to książka o prehistorycznych zwierzętach, którą dostałem w wieku czterech lat. Byłem oszołomiony i zachwycony. Właśnie wtedy postanowiłem, że zostanę paleontologiem. Uświadomiłem sobie też, że wszystko, co nas otacza, to jedynie maleńki fragment o wiele większej historii.

fot. fragment serialu Wędrówki z dinozaurami
Wędrówki z dinozaurami opowiadają o przeszłości, ale czy chcielibyście, aby widzowie wynieśli z serialu coś ważnego dla teraźniejszości i przyszłości?
Jay: Tak. Piękne jest to, że jesteśmy tylko małym ułamkiem historii świata. Wszystko, co widzimy dzisiaj, to drobny fragment tego, co kiedykolwiek istniało na Ziemi. To zmienia perspektywę i pokazuje, jak kruche jest nasze otoczenie. Musimy dbać o przyrodę i ją pielęgnować.
Nizar: Zgadzam się. Serial daje nam bardzo potrzebną perspektywę czasową zmian zachodzących na naszej planecie. Stoimy w obliczu wielu globalnych wyzwań: utraty bioróżnorodności, podnoszenia się poziomu mórz czy zmian klimatu. Dinozaury doświadczyły tego na własnej skórze. Za czasów spinozaura, nad którym obecnie pracuję, poziom mórz był o 150 metrów wyższy niż obecnie, a lodowce jeszcze nie istniały. Możemy obserwować te zmiany i uczyć się na ich podstawie o długoterminowych skutkach naszych działań. Korzystamy z modeli komputerowych do prognoz, ale nic nie jest tak precyzyjne jak zapisy paleontologiczne.

Dziękuję bardzo za rozmowę.
Jay i Nizar: Dziękujemy.

 

Serial można oglądać od 14 września w BBC Earth. Premierowe odcinki będą emitowane w niedziele o godz. 11:00 i 21:00 na antenie BBC Earth. Serial będzie również dostępny w BBC Player godzinę po premierowej emisji w BBC Earth. 

Ilustracja wprowadzająca: materiały prasowe BBC